Joanne Harris - Schaakmat (2006) ****

De geur van oud hout, krijtstof, desinfecteermiddel gemengd met de zweetlucht van jonge jongens. Een oude leraar in een tweedjas met elleboogstukken. Een perfect gemaaid cricketveld. Roddels in de lerarenkamer. Jongens die gepest worden. St. Oswald is een oeroude traditionele Britse jongensschool voor ‘gouden jongens’, oftewel voor de upper class. Het is ook een klassieke setting voor misdaadverhalen. In Schaakmat maken we kennis met Roy Straitley, al jarenlang leraar Latijn op St. Oswald. Een sympathieke man, trouw aan zijn leerlingen en aan het klassieke onderwijs. De hoofdstukken geschreven vanuit het perspectief van Straitley hebben als symbool ‘de koning’ uit een schaakspel meegekregen. De andere hoofdstukken zijn geschreven vanuit ‘de pion’. De identiteit van deze pion blijft lang onbekend en het wordt snel duidelijk dat de pion uit is op de destructie van St. Oswald en moord wordt daarbij niet geschuwd. Deze pion blijkt vroeger woonachtig te zijn geweest op het terrein van St. Oswald, als kind van de portier. Naarmate het ‘schaakspel’ tussen de zwarte pion en de witte koning verder vordert, worden de motieven van de pion steeds duidelijker, maar de vraag is St. Oswald nog wel gered kan worden na alle schandalen.

De schrijfster Joanne Harris is met name bekend van ietwat zoete doch goedgeschreven boeken als ‘Chocolat’ en ‘Rode schoenen’. Dat ze echter ook een verdienstelijke thriller kan schrijven bewijst ze met ‘Schaakmat’ zeer overtuigend. Door de wisselingen van perspectief wordt de lezer constant gevoed en tegelijkertijd weer op een verkeerd been gezet. Er ontspint zich een intrigerend kat-muis spel tussen beide hoofdrolspelers. Harris geeft een prachtig inzicht in de zieke geest van de moordenaar (voor zover zoiets prachtig kan zijn) en krijgt het zelfs voor elkaar dat de lezer ergens wel begrip op kan brengen voor deze pion. Het is bovendien duidelijk dat Harris zelf veel ervaring heeft in het onderwijswezen. Haar beschrijvingen van de onderlinge omgang tussen leraren en leerlingen zijn levensecht en getuigen van een liefde voor het onderwijs. De tempowisselingen in het verhaal zijn soms wat abrupt en op het eind raffelt Harris de zaken wat makkelijk af. Maar dit doet geen afbreuk aan de sfeer, het ingenieuze verhaal en de spanning. Goed boek!