Téa Obreht - De tijgervrouw van Galina (roman)(2011)(Vertaling Anke ten Doeschate) ****

Na de bombardementen door de Nazi’s ontsnapt een tijger uit een Balkandierentuin en loopt uiteindelijk het dorp Galina binnen. Zestig jaar later - als gevolg van de Joegoslavië-oorlog - wordt diezelfde dierentuin gesloten. Dit is het raamwerk waarin Téa Obreht haar opmerkelijk debuut vertelt. Joegoslavië is het land dat door oorlogen verscheurd werd. Landgenoten, oude dorpsbewoners werden vreemden of vijanden zelfs. Joegoslavië het land dat herinnerd wordt door de vele massamoorden zoals Sebrenica en Brcko. Toch vind je dit niet terug in Obreht’s De tijgervrouw van Galina. Net zomin is Galina of een van de andere plaatsen in het boek op een kaart te vinden. Zonder de roerige Balkangeschiedenis daadwerkelijk te beschrijven of een land te benoemen, zegt Obreht waar het om gaat. De impact van dit alles op de bevolking; hun verhalen komen tot leven in De tijgervrouw van Galina.

De jonge arts Natalia is op weg naar een weeshuis in wat nu ‘een ander land’ is om kinderen te vaccineren als ze te horen krijgt dat haar grootvader gestorven is. Overleden in een afgelegen dorp, ver van zijn familie. Wat achterblijft, als altijd, is het onbegrip, de verwarring, en de herinneringen. Terwijl Natalia de laatste voetsporen van haar ongeneeslijk zieke grootvader herloopt, hervertelt ze zijn verhalen. Verhalen die de Balkan uit de vorige eeuw beschrijven en haast mythologiseren. Zijn verhalen kenmerken zich door de constante aanwezigheid van twee personen: de Tijgervrouw of eigenlijk The Tiger’s Wife. De benaming 'vrouw van de tijger' doet het idee trouwens meer eer aan - uit zijn kinderjaren - en de onvergankelijke man. Een man uit de Balkanfolkore getrokken, de vampier van weleer en weggezet in de moderne verhalen als beeld voor de vele, vele doden in de Balkanoorlogen.

Jaren na zijn eerste ontmoeting met de onvergankelijke man, waar het vooral nog draait om zijn persoon en natuurlijk zijn onvergankelijkheid, ziet Natalia’s grootvader hem terug. Aan de vooravond van de allesvernietigende bombardementen op de stad Sarobor, de val van wat we nu Bosnië zouden kunnen noemen, reflecteren de mannen op hun leven, op de tijd, en op de jaren van oorlog op de Balkan. De onvergankelijke man spreekt over de vele abruptheid (dood) die de komende jaren zal zijn, maar “u weet dat deze oorlog op een dag voorbij zal zijn.”
“Deze oorlog is nooit voorbij,” zeg ik. “Hij was er al toen ik een kind was en zal er nog zijn als mijn achterkleinkinderen opgroeien.”

Als Obreht een oude Servische geweest was, was De tijgervrouw van Galina toe te schrijven aan verwerking van de trauma’s of aan voor een laatste keer haar folkloristische verhalen willen vertellen. Maar Obreht is jong (1985) en heeft op haar zevende haar vaderland al verlaten. Neen, meer dan haar eigen verhaal of de verhalen ván achtergelatenen vertelt ze verhalen óver. En ze vermijdt daarin een duidelijke plaats en omgeving door te kiezen voor ‘een Balkanland’ waardoor de verhalen zélf belangrijk worden en niet zozeer de accuraatheid of – dedain gezegd – ‘de inhoud’. Neen het zijn de beelden die Obreht oproept die een diepe indruk maken, meer dan de expliciete beschrijvingen tonen zij de wonden van de Balkan.

In 1990 bewoont nog altijd een tijger de dierentuin: Zbogom, of Vaarwel in vertaling, een dier dat in angst zijn eigen poten opvrat; een krachtige en tekenende metafoor voor het Joegoslavië van toen.