naar start | a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z  
De Geheime Schrift (2008) - Sebastian Barry *****

In 1988 deed het boek Rosalie Niemand veel stof opwaaien in België. Schrijfster Elisabeth Marain tekende in dat boek het verhaal op van Rosalie, een ongewenst kind dat door haar moeder in een instelling werd gedropt. Ze kreeg het etiket “achterlijk en epileptisch” opgeplakt en kon de instelling pas op haar veertigste verlaten. Het geval Rosalie Niemand stond helaas niet op zichzelf. In de jaren ’50 en ’60 gebeurde het vaker dat mannen een uitweg vonden uit een slecht huwelijk door hun vrouw gek te laten verklaren en te laten opnemen in een instelling. Die verhalen zijn hallucinant, moeten voor de betrokken vrouwen een verschrikking betekend hebben, maar bijna nog erger is het verhaal – helaas gebaseerd op feiten - zoals dat verteld wordt door de film “The Magdalene Sisters”. In het door en door katholieke Ierland van vorige eeuw was seksualiteit een zonde, een ongehuwde moeder een zondares van de ergste soort. Verbannen door familie en maatschappij werden deze vrouwen naar een Magdalena klooster gebracht: hun kind werd afgestaan ter adoptie, zijzelf werden opgesloten en mochten zich de rest van hun leven afbeulen in de wasserijen van het klooster.

Deze twee verhalen kwamen terug in mijn herinnering tijdens het lezen van De Geheime Schrift. De situatie van het hoofdpersonage, Roseanne McNulty, doet aan deze twee verhalen denken. Roseanne is erg oud. Hoe oud precies weet niemand, maar ze moet al wel bijna honderd zijn. Ze zit zowat haar hele volwassen leven in een psychiatrische instelling. Haar psychiater, dokter William Grene, heeft haar al meer dan veertig jaar als patiënt. Hij schonk nooit bijzonder veel aandacht aan haar. Ze zat daar in haar kamertje, leek gelukkig en veroorzaakte weinig last… Maar nu moet hij een hard rapport over haar opstellen. Het gebouw waarin de instelling gevestigd is, staat op instorten. De nieuwe instelling zal kleiner zijn en dus kunnen niet alle huidige patiënten mee. Misschien is Roseanne McNulty wel klaar om terug in het gewone leven te stappen. Waarom zit Roseanne eigenlijk in de instelling? Aan welke psychische aandoening lijdt ze? Dokter William Grene vindt het niet zo geweldig dat hij dat niet weet. Hij beseft dat hij, de tijd dat hij Roseanne als patiënte had, te veel Gods water over Gods akker liet stromen. Hij liet de boel betijen, met andere woorden. Het is wat laat om daar verandering in te brengen, maar Dokter Grene wil dat toch doen. Niet alleen voor dat harde rapport dat hij moet opstellen, maar ook omdat hij plots geïntrigeerd wordt door deze oude vrouw bij wie nog steeds zichtbaar is dat ze vroeger een onvoorstelbare schoonheid moet geweest zijn.

Dokter Grene begint dus archieven uit te pluizen. Dat gaat moeizaam. Roseanne laat helemaal niets los over het verleden, hoewel ze gestart is met het neerpennen van haar levensgeschiedenis. Dat is meteen De Geheime Schrift uit de titel. Ze houdt dit schrift angstvallig verborgen. De bevindingen van dokter Grene en de levensgeschiedenis van Roseanne worden om en om aan de lezer gepresenteerd. Op deze manier vertelt Sebastian Barry heel zachtjes, maar tegelijkertijd heel dwingend (je moet verder lezen!) het verhaal van deze twee mensen. Dokter Grene krijgt in zijn privéleven te maken met een zeer ingrijpende gebeurtenis. Hoe meer je van Roseanne te weten komt, hoe meer je versteld staat van haar berusting. Het lijkt erop alsof deze vrouw verschrikkelijk onrecht aangedaan is. Ze was quasi alleen op de wereld, een makkelijk slachtoffer. Maar vertelt Roseanne wel het juiste verhaal? Heeft de tijd haar beoordelingsvermogen beïnvloed? Zijn haar herinneringen opgesmukt? Klopt het met wat dokter Grene over haar leven vindt in muffe archieven? Is de exacte waarheid overigens heel belangrijk?

De Geheime Schrift boeit, beklijft, ontroert en ontneemt je meermaals de adem. In een schitterende taal vertelt Sebastian Barry een niet zo mooi stukje geschiedenis van Ierland, zijn land. Het is helemaal terecht dat dit boek met meerdere prijzen bekroond werd. Binnenkort brengt Querido het uit in een goedkopere uitgave en hopelijk vindt het dan de weg naar een grote groep lezers. Het is zonde om het niet te lezen. Gelukkig beland je van deze zonde niet meer in een instelling.