naar start | a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z  
In ongenade (2009) Sara Dunant **** (roman)
Over zusters, kruiden en een verboden liefde
Voor haar eerdere historische romans koos de Engelse Sarah Dunant telkens een andere Italiaanse stad als achtergrond. Haar debuut, De geboorte van Venus, laat ze afspelen in Firenze, de kunststad die ze door en door kent omdat ze er zelf regelmatig verblijft. Bij In gezelschap van de courtisane is Venetië het decor. Beide boeken combineren een gedegen historische achtergrond –Dunant is tenslotte historica- met levensechte personages in een wervelend verhaal. Niet verwonderlijk dat beide boeken wereldwijde bestsellers werden. Sinds het voorjaar ligt een nieuwe historische roman van Sarah Dunant in de boekhandel.

In ongenade speelt zich af in 1570, in de Noord-Italiaanse stad Ferrara, tussen de hoge muren van het klooster Santa Caterina. De lezer maakt al snel kennis met “Suora Zuana”, de zuster die de kruidentuin en de apotheek verzorgt. Suora Zuana leerde als jonge vrouw veel van haar vader, een dokter. In onze tijd zou ze ongetwijfeld zelf geneeskunde gestudeerd hebben, maar in de zestiende eeuw was het zeer ongebruikelijk dat een vrouw kon lezen, laat staan dat ze zou studeren. Zo lang haar vader leefde, kon Zuana zich verdiepen in zijn medische boeken, maar bij zijn dood was er eigenlijk maar één plaats waar ze naartoe kom om zich verder te bekwamen in de studie van geneeskrachtige planten, en dat was het klooster.
Bij het begin van het boek is Zuana een vrouw op leeftijd. Haar pillen en zalven zijn berucht en beroemd. Zij is de apothekeres, de vrouw die je raadpleegt bij allerhande kwaaltjes en met wie de meeste zusters op vertrouwelijke voet staan.
Bij het begin van In ongenade roept Abdis Chiara de hulp in van Suora Zuana. Er is een nieuwe novice ingetreden, de zestienjarige Serafina. Haar adellijke familie dwong haar “Bruid van Christus” te worden. Een kloosterlinge betekent niet alleen veel voor de eer en het geloofsleven van de familie, zo blijft er ook meer geld over voor de bruidschat van een andere dochter zodat die kan trouwen met een partner die het aanzien van de familie versterkt. Serafina is erg opstandig. De eerste nacht zet ze het hele klooster op stelten, zodat Zuana zich genoodzaakt ziet haar een beetje papaversiroop toe te dienen. Serafina laat al snel weten dat ze niet uit vrije wil voor het kloosterleven koos. Zuana vreest dat ze zich toch bij haar lot zal moeten neerleggen. Eens ingetreden moeten hemel en aarde verzet worden om terug uit te treden.

In ongenade
is natuurlijk een fictief verhaal, maar toch vertrekt Dunant van een stevige historische basis. Net omwille van die hoge bruidschatten belandden er in de zestiende eeuw meer adellijke vrouwen in het klooster dan ooit tevoren. Het van adel zijn stond hun geloof niet in de weg, maar vele onder hen namen wel luxegewoonten van thuis mee. Zo waren er zusters die er een beperkte hofhouding op na hielden, en die zich niet alleen op het gebed toe legden, maar ook op muziek of toneel. Het klooster uit het boek vergastte elk jaar haar weldoeners op een toneeluitvoering van een heiligenverhaal en had ook een veelgeroemd koor. Het klooster speelde een religieuze en een culturele rol, maar zeker ook een politieke.
In het boek komt dat aspect vooral tot uiting via Abdis Chiara. Zij is een eersteklas diplomate die de tegenstellingen in haar klooster –van zusters die zichzelf uit religiositeit uithongeren en pijnigen tot zusters die elke zondag hun adellijke familie op bezoek krijgen- mooi in evenwicht kan houden. Ze moet ook proberen het hoofd te bieden aan dreigingen van buitenaf: de protestantse reformatie voedt geruchten van losbandigheid en verspilling in de kerkelijke wereld. Als reactie hierop eist Het concilie van Trente vergaande hervormingen: het zal leiden naar totaal afgesloten kloostergemeenschappen, tot en met dichtgemetselde ramen en overal geplaatst traliewerk.

Tegen deze historische achtergrond vertelt Dunant het verhaal van Suora Zuana en novice Serafina. Beide personages staan als een huis. Zuana heeft altijd berust in haar situatie vanuit het besef dat er voor haar als vrouw geen beter leven weggelegd was. Serafina is door en door opstandig, zij wil nog liever dood dan haar leven te moeten slijten tussen vier muren. Deze tegenstelling belet niet dat de twee elkaar in het hart sluiten en dat ze samen een uitweg zoeken voor de impasse waar ze in terecht komen.

Het is een schitterend boek, licht verteerbaar door de roddels die in het klooster de ronde doen, razend interessant door de uitleg van Zuana over de kruiden en planten en de ziekten die ze ermee bestrijdt, spannend door de onvoorspelbare afloop – met nog een mooie twist iets voorbij de helft, aangrijpend door het leed van beide vrouwen. Een aanrader.