Een tip. Of je nu van plan bent om het boek XY te lezen of niet, je zou zeker de drie eerste pagina’s moeten lezen. Die zijn onvergetelijk. Op die pagina’s wekt Veronesi een half verlaten Noord-Italiaans gehuchtje tot leven. Het is zo’n verstilde wereld waarop de tijd geen vat heeft. De mensen ontmoeten elkaar in bar of kerk, kopen hun waren bij de kruidenier, begraven hun doden op het kerkhof en eren hun heilige, de Heilige Judas. Elke winter raakt het dorp nog meer op zichzelf gericht met één dagelijks hoogtepunt: de komst van de slede van Beppe Formento. Beppe brengt verkleumde toeristen aan voor een rondleiding in de kerk, gevolgd door een opwarmertje in de bar. Rust en regelmaat voeren de boventoon, tot op een morgen een lege slede in het dorp arriveert, getrokken door een doodsbenauwd paard. Drie dorpelingen, waaronder de priester Don Ermete, haasten zich om Beppe en zijn toeristen te gaan helpen, maar alle hulp komt te laat. Er zijn geen overlevenden en wat er precies gebeurd is, is zo onvoorstelbaar, dat Veronesi het wel onder woorden brengt, maar het niet verklaart. Daar gaat XY ook niet om. XY draait om de reactie van Don Ermete en de jonge psychiater Giovanna Gassion op de gebeurtenis, om de wisselwerking tussen geloof en ratio, jong en oud, vrouw en man, toeval en berekening.

XY bestaat uit drie delen. In het eerste deel proberen Don Ermete en Giovanna elk apart de gebeurtenis een plaats te geven in hun leven. Don Ermete is aanvankelijk zo geschokt, dat hij zich als een willoos schaap laat leiden door een overijverige politieman. Giovanna probeert een einde te maken aan haar relatie, maar dat is moeilijk, want haar ex weet meer over “de” gebeurtenis.
In het tweede deel komen de lijnen van Don Ermete en Giovanna bij elkaar. Ze vinden elkaar eerder toevallig en besluiten samen om Don Ermetes parochianen te helpen. De gebeurtenis heeft het dorpsleven ontwricht. Waar de bewoners vroeger vreedzaam samenleefden, zijn ze nu vervallen in vetes, geruzie en geroddel. Don Ermete ervaart het aan den lijve. De bewoners beschuldigen zijn heilige, de heilige Judas, van de rampspoed die hen overkomt en blijven weg uit zijn kerk. Ook al verblijven Don Ermete en Giovanna in hetzelfde huis, ze houden zich toch elk apart bezig met de dorpelingen.
Helaas levert het allemaal niet veel op, hun inzet, en in het derde deel komen ze nader tot elkaar. Als ze de anderen niet kunnen helpen, dan kunnen ze elkaar misschien helpen. Voorzichtig leggen ze hun ziel bloot.

XY is een rijk boek. Het is prachtig geschreven, elk personage heeft een zeer eigen taalregister – de priester is bedachtzaam en hanteert een eerder plechtige taal, de psychiater is jong en springerig en voert veelal telefoongesprekken, inclusief pauzes – en het bevat zowel vaart, introspectie als humor. Zie er geen thriller in: wie dat doet, wordt zonder meer teleurgesteld. Het boek begint met de spanning van een thriller, maar stopt daarmee na de eerste pakweg tachtig pagina’s. Het is vooral een zeer doorwrochte psychologische roman, met een behoorlijke verhaallijn en personages die de luchtige kunst van de zelfrelativering verstaan.