naar start | a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z  
Blindgangers (2012) - Joke J. Hermsen **** (roman)
Nil desperandum

25 jaar geleden vonden vijf studenten elkaar tijdens drukbijgewoonde colleges filosofie. Ze richtten een studentengenootschapje op met de klinkende naam “nil desperandum” – “gij zult niet wanhopen”. Ze kwamen regelmatig bij elkaar en zetten de discussie uit de colleges verder. Er ontstonden warme vriendschappen en relaties en doorheen de volgende 25 jaar verloren de vrienden elkaar nooit uit het oog. Om hun jubileum te vieren nodigt de vrouw van één van de oorspronkelijke leden de andere, al dan niet met partner en kinderen, uit op hun buitenhuisje in Drenthe. Ze zeggen allemaal toe, de ene al wat enthousiaster dan de andere. Niet iedereen kijkt met evenveel vreugde terug op de afgelopen 25 jaar. Wat hebben ze van hun leven gemaakt? De naam “nil desperandum” is misschien wel toepasselijker dan ooit…

Voor Joke J. Hermsen haar verhaal begint, stelt ze in een korte omschrijving haar dramatis personae voor. Dat doet ze met een flinke portie onderkoelde humor. Zo vertelt ze dat de diverse filosofische artikelen van Sebastiaan (Bas) de Bruin “grotendeels ongelezen bleven omdat zijn ex-collega’s zich te weinig in het notenapparaat herkenden”. Van Reindert, die midden in een slopende vechtscheiding zit, tekent ze op dat hij “ondanks zijn ronduit zorgwekkende situatie uit (blinkt) in optimisme, een eigenschap die zijn vrienden zowel verbaast als ontroert”. Reinderts nieuwe vriendin Ella wordt gekarakteriseerd met de woorden “inmiddels volslank postuur, maar blijft haar kleren in maat 40 kopen”. Deze wat spottende, ironische stijl handhaaft Hermsen verder in het verhaal, hoewel ze tegelijkertijd veel mededogen en inleving aan de dag legt voor haar personages.

Zoals gezegd gaat het de leden, ondanks de schitterende toekomst die 25 jaar geleden aan hun voeten lag, niet voor de wind. Het huwelijk van Anna en Bas is op sterven na dood. Bas hunkert naar een vrij en verplichtingloos bestaan, maar voelt zich belast door een hypotheek, de zorg voor hun tweeling en een carrière die op zijn 47ste op een dieptepunt is aanbeland. Zijn vriend Reindert stapte uit zijn liefdeloos huwelijk – hij karakteriseert het als “geen tekst en geen seks” – maar dat bracht hem aan het randje van het failliet, emotioneel en materieel. Zijn moeder en ex-vrouw staan tussen hem en zijn dochters en de financiële eisen van zijn ex zijn exorbitant hoog. Reindert vond nieuwe liefde bij Ella. Zijn dochters en zijn ex beschouwen haar als de bron van alle ellende. Nee, dan hebben Johan en Iris het beter voor elkaar. Johan en Iris zijn weliswaar gescheiden na een onverkwikkelijk voorval met een andere vrouw, maar ze voeden samen hun dochter Eline op en hebben een prima nahuwelijk. Johan is echter onverbeterlijk vrouwengek. Als succesvol neurochirurg ontbreekt het hem niet aan vrouwelijke aandacht waar hij meer dan gretig op in gaat. Det is de enige uit het gezelschap die al die tijd single bleef. Det is dichteres, al zouden haar vrienden niet zo  meteen één van haar gedichten kunnen declameren.

Dit gezelschap begeeft zich in een drietal wagens op een winterse vrijdagavond vanuit Amsterdam naar Wapse in de provincie Drenthe. Bas en Anna zitten samen in hun verder lege, aftandse Renault Espace. Geen tweeling op de achterbank, geen vrolijke gesprekken. Bas zwijgt en ergert zich aan dit weekendje dat Anna organiseerde. In zijn ogen beslist zij over elke stap die hij in zijn privéleven zet. Anna ziet dat Bas in een neerwaartse spiraal zit en hoopt dat zijn vrienden hem in de loop van het weekend wat opbeuren. Dat is zonder Johan gerekend. Hij neemt zijn ex Iris en Det mee naar Wapse in zijn sportieve Saab, en hij geeft volop commentaar op wat hij de midlifecrisis van Bas noemt. Iris is het volmondig met hem eens, terwijl Det zich op de achterbank gedeisd houdt omdat zij iets van Johan weet dat hem bij Iris in een kwaad daglicht zou stellen, gescheiden of niet.  In de derde wagen zitten Reindert en Ella en twee kinderen: de zoon van Ella en een vriendje. Reindert zit nogal gespannen te wachten op een SMS’je van zijn dochters. Hij heeft in zijn kleine huisje een paar kamers verbouwd zodat hij zijn dochters een thuis kan bieden. Hij nodigde ze uit en hoopt nu dat ze op zijn uitnodiging ingaan. Ze houden hem verdomd lang in onzekerheid…

Vanaf het moment dat dit bonte gezelschap zich in het koude buitenhuisje installeert, laaien de discussies en af en toe de emoties hoog op. De voormalige vrienden hebben elk een andere kijk op het leven en dat zorgt voor wrijving en zelfs rivaliteit. Het gaat om ex-filosofiestudenten, en hun gesprekken zijn dan ook gelardeerd met filosofie. Wat er uitspringt is de vraag of we meer zijn dan ons brein. Zijn de creatieve geest en de ziel meer dan lichaam, zoals Bas probeert aan te tonen, of gaat het toch enkel om chemische processen, wat Johan stellig beweert?

De actie in het boek beperkt zich tot het villen van een ree, het zoeken naar GSM-bereik, een wandeling, een saunabeurt. In dit boek zorgen de personages op zich en de interactie tussen de personages, voor voortgang. Hermsen heeft op 370 pagina’s een gezelschap neergezet dat zo levensecht aandoet, dat het bekenden van je lijken. Ze worstelen met het leven en - zoveel is zeker - dat zullen ze ook na het weekend Waspe blijven doen. Blindgangers geeft een paar kleine aanwijzingen hoe het het gezelschap verder zal vergaan… Het is een heerlijk levensecht, intelligent boek, prachtig geschreven en ondanks alle ernst niet gespeend van humor. Het woord “blindganger” komt er niet in voor. Desalniettemin is het een schitterend passende titel. Het woord wordt meestal gebruikt voor explosieven die niet op het gewenste moment afgaan en dan uiterst gevaarlijk worden omdat ze alsnog zouden kunnen ontploffen. Er zitten heel wat blindgangers in het gezelschap. Mensen die hun moment de gloire misten en zich daar pijnlijk bewust van zijn. Het is een gevoelige snaar die Hermsen daar raakt. Aanrader!