Teringzooi (2002) Jean-Claude Izzo
**** |
Zwartgallig
Mij zullen ze niet hebben!’,
dacht ik toen ik aan 'Teringzooi' begon.
Crimezone recensent Jeroen gaf namelijk aan dat hij in het kluwen
elkaar naar het leven staande spelers al snel de draad verloor. Onder
het motto ‘een gewaarschuwde vrouw telt voor twee’ hield
ik een notablokje bij de hand! Dàt en het feit dat ik sommige
delen minstens twee keer las, gaven me toch een helder inzicht in
het waarom van de moorden. Maar laat dit duidelijk zijn: je kan bij
Izzo geen moment je aandacht laten afdwalen. Toch is Teringzooi toegankelijk
geschreven. Waar komt die ingewikkeldheid dan vandaan? Volgens mij
ligt het antwoord in het vertelperspectief. Met uitzondering van de
proloog is het steeds de hoofdpersoon, Fabio Montale, die ons laat
meekijken in zijn wereld. Je leest wat hij ervaart, ziet, denkt, voelt…
Het is zijn zoektocht die je volgt. Die is voor hem niet altijd even
helder, en zijn contactpersonen vertellen niet altijd de waarheid.
Logisch dat er dan verwarring is.
Nu is verwarring wel één
van de minste gevoelens die dit boek opwekt. Ongerustheid, angst,
afgrijzen, wanhoop, eenzaamheid, haat… Kortom: het is een uitermate
zwartgallig boek. De zeldzame sprankjes hoop wegen niet op tegen de
verhalen van gefnuikt idealisme en verschrikkelijk ongeluk. Verhalen
én gevoelens die Izzo aangrijpend en levensecht brengt. Het
is een literair talent, deze Izzo. Dat blijkt ook uit de prachtige
bewoordingen waarin hij Marseille vangt. De straten, wijken, dokken,
mensen en gewoonten van deze oude, multiculturele havenstad krijgen
kleur en geur in dit boek.
'Teringzooi' is het eerste deel
van een trilogie waarin Fabio Montale de hoofdrol speelt. Het vervolg
Gajes verscheen in 2003 in Nederlandse vertaling en het laatste deel
Solea ligt april 2004 op de markt. In Teringzooi gaat Montale op zoek
naar de moordenaars van twee jeugdvrienden. Met hen heeft Fabio zijn
jeugd, zijn liefde voor eenzelfde vrouw en zijn eerste stappen op
het criminele pad gemeen. De vriendschap bekoelde toen Fabio ervoor
koos agent te worden. Toch kan hij de moord op zijn vrienden niet
over zijn kant laten gaan. En al is hij niet zo’n belangrijke
diender, het belet hem niet om de onderste steen boven te halen. Zijn
speurtocht leidt naar rivaliserende maffiabendes, fascisten, racisten
en sadisten. Bovendien verdwijnt Leila, een jonge Algerijnse vriendin…
‘Het hiernavolgende verhaal
is volkomen fictief’, meldt Izzo aan het begin van het boek.
Gelukkig. Toch knaagt de herkenning meermaals. Teringzooi! |
|
Gajes (2003) Jean-Claude Izzo *****
Krachtig,
prachtig boek
'Chourmo' is
het tweede deel uit Izzo’s trilogie over Marseille. Het eerste
deel, Teringzooi, was een uitgesproken zwartgallig boek dat ik desondanks
vol overtuiging vier sterren gaf. Toch begon ik een beetje angstig
aan 'Chourmo', bang dat de nieuwe portie ellende onoverkomelijk zou
blijken. Gelukkig was dat niet het geval. Chourmo is prachtig en toegankelijk
geschreven, spannend met verrassende wendingen, geëngageerd zonder
opdringerigheid en het vereist aanzienlijk minder intellectuele inspanning
dan Teringzooi.
Fabio Montale
nam ontslag uit het politiekorps van Marseille. Hij leidt een bijna
idyllisch leven: ontbijt met zicht op zee, bemoederd worden door buurvrouw
Honorine, kaarten in het café van Fonfon. De ellende uit 'Teringzooi'
raakt stilaan op de achtergrond. Maar dan duikt nicht Gélou
op. Haar jongste zoon Guitou is weggelopen. Hij kreeg heibel met zijn
stiefvader omdat hij verliefd werd op Naïma, een Algerijns meisje.
Waarschijnlijk is Guitou bij haar in Marseille. Zou Fabio, die de
buitenwijken van de havenstad kent als zijn broekzak, alsjeblieft
haar zoon willen opsporen?
Fabio kan zijn
knappe nicht niets weigeren. Maar net voor hij Naïma’s
familie wil bezoeken, wordt straathoekwerker Serge voor zijn ogen
neergeschoten. Fabio werkte vroeger met hem samen. Waarom was Serge
de laatste tijd zo geïnteresseerd in moslimfundamentalisten?
Waarom volgen twee zware jongens plots het doen en laten van Fabio?
Wat heeft de onsympathieke commissaris Pertin er mee te maken? Willens
nillens raakt Fabio verstrikt in een spannende intrige met een onverwachte
ontknoping.
'Chourmo' is
een krachtig boek met een krachtige titel. Hoewel de Nederlandse uitgever
aanvankelijk opteerde voor Gajes, is het toch de Franse titel Chourmo
die op de cover prijkt. 'Chourmo' is niet te vertalen. Het is een
provençaals woord dat de plaats aanduidde waar boeven zaten
die tot de galeien waren veroordeeld. Later werd het meer figuurlijk
gebruikt, als een term om de solidariteit aan te duiden tussen hen
die in hetzelfde schip zitten. Het boek laat je niet onberoerd. Het
zindert nog een hele tijd na.
|
Solea (2004) Jean-Claude Izzo *****
Izzo schreef een prachtige
trilogie rond ex-politieman Fabio Montale. Na eerdere delen 'Teringzooi'
en 'Chourmo' ligt in mei 2004 Solea in de boekhandel. De trilogie
is schitterend werk, een absoluut hebbeding voor iedereen die de
combinatie spanning en topliteratuur weet te waarderen.
‘Daar kon je mijn leven
mee samenvatten, met ‘dat had ik moeten doen’,’
bedenkt Fabio Montale zich in 'Solea'. De sympathieke vijftiger
verloor zijn beide jeugdvrienden, zag de vrouw van zijn leven vertrekken
en gaf zijn job als agent op. Gelukkig zijn zijn materiële
behoeften niet zo groot: het licht van Marseille, de zorg van buurvrouw
Honorine, het café van Fonfon, een aftandse auto, een oude
vissersboot en een bescheiden spaarrekening. In het begin van Solea
schijnt het terug in orde te komen met zijn emotionele behoeften.
Hij ontmoet Sonia en weet op het moment dat haar grijsblauwe ogen
zich in de zijne boren, dat het met deze vrouw menens is. Op datzelfde
moment heeft Fabio echter al een zekere hoeveelheid Pastis achter
de kiezen. Bij het ontwaken vindt hij op de tafel een briefje: ‘Je
was stomdronken. Jammer. Bel me vanavond. Een uur of zeven. Zoen.’
Terwijl zijn houten kop zich vult met plezierige beelden over Sonia,
gooit zijn oude vriendin Babette Bellini roet in het eten. Fabio
leerde deze journaliste kennen toen hij nog agent was. Ze hadden
een kortstondige seksuele relatie en zijn vrienden gebleven. Babette
week uit naar Rome waar ze probeert de structuren van de maffia
bloot te leggen. Fabio hoorde een hele tijd niks van haar, maar
als hij een dreigtelefoontje uit de onderwereld krijgt, vermoedt
hij dat haar onderzoek succesvol was. Hij, Fabio Montale, wordt
vriendelijk doch dringend verzocht Babette op te sporen. En hij
kan zich best een beetje haasten. Hoezeer dat laatste gemeend is,
blijkt als Fabio Sonia rond een uur of zeven belt... Vanaf dat moment
is Fabio uit op wraak. Samen met commissaris Hélène
Pessayre probeert hij Babette te bereiken en de maffia te slim af
te zijn. Hierbij brengt hij mensen in gevaar die hem het meest dierbaar
zijn.
Izzo lezen is een beleving
op zich. Je voelt de verzengende hitte en de deugddoende zeebries,
ruikt het mediterraan eten, ziet talloze kleurrijke personages,
hoort de wind in de platanen... Kortom: Izzo brengt het zuiden
naar je toe. Zijn verhalen zijn minder zonnig. Teringzooi is wel
het zwartgalligste boek dat ik ooit tegenkwam. Chourmo is lichtvoetiger.
Solea sluit aan bij Chourmo, hoewel de machteloosheid van het
individu tegen de georganiseerde misdaad als een loden deken over
het boek hangt. Je vraagt je voortdurend af of onze held het gaat
halen. De combinatie van spanning, sfeer en ijzersterke personages
brengt Izzo in een weergaloze taal. Veel van zijn zinnen lijken
poëzie. Izzo lezen is een genot. Een auteur om te lezen en
te herlezen. Dik vijf sterren. Mijn persoonlijke favoriet. |
|
Eindpunt
Marseille (2007) Jean-Claude Izzo |
Literair talent
Toen uitgeverij De Geus in 2002 Teringzooi/Chaos
uitbracht in Nederland, was Jean-Claude Izzo al twee jaar dood. Zijn hele
leven stond in het teken van schrijven, als dichter of als journalist, maar
echte bekendheid verwierf hij pas de vijf laatste jaren van zijn leven.
Het is in die periode dat hij de Marseilletrilogie rond hoofdpersonage Fabio
Montale schreef.
Deze trilogie omvat de boeken 'Teringzooi/Chaos', 'Chourmo' en 'Solea'.
Ze speelt zich af in de verpauperde, Zuid-Franse havenstad Marseille en
laat op een heel indringende wijze zien hoe een eenling het opneemt tegen
krachten die de samenleving ondermijnen. Waar de afzonderlijke delen, ondanks
hun literaire kwaliteit, niet zo’n geweldig verkoopsucces behaalden,
de bundeling in een stevige paperback onder de titel 'Misdaad in Marseille',
deed dat wel.
Misschien gesteund door dit succes
brengt uitgeverij De Geus nu de vertaling van 'Les marins perdus', ofwel
'Eindpunt Marseille'.
Het is een op zichzelf staand boek dat net als alle romans van Izzo Marseille
als achtergrond heeft.
De hoofdpersonages kwamen niet naar de havenstad voor het mediterrane klimaat,
het lekkere eten of het wilde nachtleven, maar strandden er, letterlijk
en figuurlijk. Het zijn namelijk bemanningsleden van de Aldébaran,
een boot van een Cypriotische reder die failliet ging.
Om de financiële put te dempen wordt de Aldébaran in Marseille
aan de ketting gelegd. Het grootste deel van de bemanning verlaat het schip,
maar drie mannen blijven achter, de Libanese kapitein Abdul Aziz, de Griekse
stuurman Diamantis en de Turkse marconist Nedim.
Terwijl ze de verveling te lijf gaan door roest op het schip te bestrijden
en af en toe Marseille in te trekken, vertellen ze elkaar over hun liefdes,
angsten en zorgen. Alle drie namen ze in hun leven beslissingen waar ze
met gemengde gevoelens naar terug kijken en ze vragen zich af of en hoe
ze gemaakte fouten kunnen rechtzetten.
De sfeer op het schip wordt hoe langer hoe broeieriger, het op elkaars lip
zitten ontaardt en de drie stevenen onafwendbaar af op een fiasco.
Hij bewees het al met Misdaad in Marseille,
maar hij bewijst het nu opnieuw: Izzo is een literair talent, een rasverteller,
een eersteklas bezield auteur. Met een minimum aan woorden sorteert hij
een maximum aan effect. Zijn rake observaties scheppen levensechte personages
die rondlopen in een stad die je zo voor je ziet. Je voelt hoe de gemoederen
stilaan verhit raken en hoe de sfeer grimmiger wordt. Het verschrikkelijke
onweer dat op een nacht losbarst boven de Aldébaran volstaat dan
ook niet om afkoeling te brengen, maar is een prachtige metafoor.
Jammer dat Izzo in totaal maar vijf romans schreef. Laten we hopen dat De
Geus die vijfde ook nog even laat vertalen.
|