De uitzondering gaat over vijf mensen die op het Deens
Centrum voor Informatie over Volkerenmoord werken. Paul is de enige
man en meteen de baas van het Centrum. Hij is vaak uithuizig omdat
hij moet lobbyen voor het autonome voortbestaan van zijn dienst.
Een fusie met een andere dienst zou onvermijdelijk een beknotting
van zijn privileges betekenen.
Iben en Malene zijn de intellectuele uithangborden van het Centrum.
Deze jonge, academische vrouwen zijn bovendien hartsvriendinnen
die aan een enkel woord, een enkele blik genoeg hebben om elkaar
te verstaan.
Dan is er nog Camilla, een veertigjarige secretaresse. En het nieuwste
personeelslid is Anne-Lise. Ze is net als Camilla bijna veertig,
ze gaf haar boeiende job in de openbare bibliotheek op omdat ze
de behoefte voelde haar steentje aan een betere wereld bij te dragen.
Waar zou dat beter kunnen dan op het Deens Centrum voor Informatie
over Volkerenmoord?
Het jammere is dat deze vijf wereldverbeteraars zelf niet zo’n
harmonieuze samenwerking hebben. Met name Anne-Lise voelt zich uitgesloten.
Haar vraag om enkele praktische wijzigingen in de dagelijkse gang
van zaken in het Centrum, doen Iben en Malene af als niet relevant.
Haar vraag om volwaardig bibliotheekwerk te mogen doen, zoals beloofd
bij de sollicitatie, ziet Malene als een bedreiging voor haar eigen
werkterrein.
Dan beginnen de pesterijen, eerst subtiel: Anne-Lise niet betrekken
bij gesprekken, niet lachen om haar grapjes. Het wordt een graadje
explicieter als Malene en Iben fouten beginnen zoeken in Anne-Lises
werk en haar beweringen verkeerd gaan uitleggen. Maar het escaleert
als het tweetal dreigmails krijgt. Ze denken eerst dat die van een
Servische oorlogsmisdadiger komen, maar al snel zijn ze ervan overtuigd
dat Anne-Lise de afzender moet zijn.
Dan is het hek van de dam.Wat De uitzondering zo uitzonderlijk meeslepend
maakt, is de afwisseling in perspectief.
Jungersen schrijft de ene
keer vanuit Iben, dan komt Anne-Lise aan bod, gevolgd door weer
iemand anders. Ook omdat Jungersen een meester is in het geloofwaardig
neerzetten van personages krijg je een goed beeld van wat iedereen
denkt, voelt, weet en betracht. Daarnaast laat Jungersen ook zien
waar ze op het Centrum mee bezig zijn, in de vorm van artikelen
die Iben of Malene schrijven. Zo komen niet alleen een heleboel
gruwelijke gebeurtenissen voorbij, maar ook een aantal psychologische
experimenten die aantonen dat “het kwaad” in ieder van
ons zit.
Vooral Iben vindt het heerlijk om haar hersenen te laten kraken
over de vraag wat de initiator is om het potentiële kwaad naar
buiten te laten komen. Het duurt alleen een hele tijd voor ze parallellen
ontdekt tussen haar eigen artikelen en waar ze in haar werkomgeving
mee bezig is. Want net als Malene en Camilla blijft ze er lang heilig
van overtuigd dat Anne-Lise krijgt wat ze verdient. Als lezer maak
je mee hoe Anne-Lise door de situatie op kantoor aan zichzelf begint
te twijfelen, problemen krijgt in haar gezin, volkomen in de put
geraakt… en je weet dat niemand dat verdient.
Het grootste deel van dit
bijna 700 pagina’s tellende verhaal is vooral psychologisch
spannend. Het allerlaatste deel is ook spannend spannend, maar dat
overtuigt jammer genoeg op meerdere punten minder. Gedurende het
hele boek “psychologiseren” Iben en Malene de situatie
op kantoor. Aangezien zij recht in hun schoenen staan, denken ze,
moet de ‘fout’ wel bij Anne-Lise liggen. Die fout is
niet gewoon een slecht karakter, maar kan niet anders dan een psychische
afwijking zijn. Ze proberen Anne-Lise aan te praten dat een deel
van haar persoonlijkheid zich afsplitst en dingen doet waar de ‘normale’
Anne-Lise niks van afweet, zoals dreigmails sturen. Onzin, denk
je als lezer, en Anne-Lise denkt dat gelukkig ook. Toch gebruikt
Jungersen die afwijking om het verhaal af te ronden. Dat komt ongeloofwaardig
over, net zoals de hele constructie die moet aantonen waarom “het
kwaad” nu plots zo verschrikkelijk dichtbij komt. In het grote
geheel lijkt het einde van het boek op een schoonheidsfout.
Toch
is De uitzondering absoluut een aanrader voor wie van spannende
psychologische romans houdt. |