Het was alweer een tijd geleden dat ik nog eens een Indriðason las. Hij debuteerde in ons taalgebied in 2003 met Noorderveen, het boek waarin zijn vast speurderstrio bestaande uit Erlendur, Sigurður Óli en Elínborg meteen aantreedt. Sinds 2003 verscheen er elk jaar een nieuwe Indriðason en de schare fans werd trouwer en groter. Voor mij is hij één van de belangrijkste thrillerschrijvers van het afgelopen decennium en daarom wilde ik voor de 10x10-challenge van misdaadromans.nl (in de categorie Decennium) ook graag een boek van hem lezen. Het werd Winternacht, een boek uit 2007. Wat ook bij deze Indriðason meteen opvalt, is de bedrieglijke eenvoud. Korte zinnen, heldere woorden, een klare verhaallijn. Het maakt het boek erg toegankelijk en tegelijk – door de inhoud – toch diepgaand. Het kruipt onder je huid. “MisdaadLITERATUUR,” kopte Ine eens boven een lovende recensie en ik kan niet anders dan het volmondig met haar eens zijn. 

In Winternacht worden Erlendur en zijn team bij het lijk van een Aziatisch kind geroepen. Het jongetje ligt in de ijskoude vooravond voor een troosteloos flatgebouw in de sneeuw, doodgebloed, vastgevroren, van god en iedereen verlaten. ‘Wat zal hij het koud hebben gehad,’ mompelt Elínborg, die zelf een dochtertje heeft. De meeste moeders en vaders willen toch niets anders dan hun kinderen een warm en veilig nest bieden, van waaruit ze een mooi eigen leven kunnen opbouwen. Het is het dode kereltje niet gegund. Hij blijkt Thais, zijn moeder werkt in een snoepfabriek en wordt onmiddellijk opgehaald, zijn oudere broer is nergens te bespeuren. De verslagenheid bij de moeder, maar ook bij het politieteam, is totaal. Een kind! Wie steekt nu in hemelsnaam een kind neer? En waarom? Als antwoord op die vraag komen al snel racistische motieven om de hoek kijken. De IJslanders zijn sowieso niet dik gezaaid, en een minderheid van dit kleine volkje vindt dat ze in elk geval niet nog kleiner moet worden door zich al te uitbundig te gaan vermengen met andere rassen. Een leraar op school van de Thaise jongens is ook die mening toegedaan. Een mening hebben staat niet gelijk aan een moord plegen, en het wordt een moeizaam onderzoek, dat lange tijd knoervast zit.

Samen met deze moordzaak probeert Erlendur ook de verdwijning van een vrouw op te helderen. De twee zaken grijpen hem erg aan. Als kind verloor Erlendur zijn jongere broertje tijdens een onverwachte sneeuwstorm. Herinneringen aan vroeger zijn bij hem nooit ver weg, maar nu dichterbij dan ooit. Die ellendige, donkere, IJslandse winter ook. De dagen zijn kort en de nachten onherbergzaam, onheilspellend en door en door koud. Erlendur liet het verleden niet achter zich. Dat blijkt eens te meer als zijn dochter Eva Lind hem wil vertellen wat ze droomde over zijn vermiste broertje. Erlendur wil het niet horen, het is te confronterend, net zoals Eva Lind en haar broer Sindri Snaer confronterend zijn, want Erlendur liet hen in de steek toen ze klein waren. Dat feit plaatst Erlendur op hetzelfde morele niveau als enkele nevenpersonages. Wat is erger, een ontrouwe man, iemand die een verkeerd gedachtegoed aanhangt of iemand die zijn kinderen in de steek laat? Wie durft hierover oordelen? Misschien Erlendurs vorige baas, Marion Briem. Marion ging nog niet zo lang geleden met pensioen, maar de ontelbare sigaretten deden haar de das om en ze ligt terminaal ziek in het ziekenhuis. Erlendur vreest dat hij de enige is die haar bezoekt en eigenlijk kent hij haar zelfs helemaal niet goed. Net zoals hij van zijn huidige collega’s, Sigurður Óli en Elínborg, ook bijna niets persoonlijks weet. Erlendur beseft dat hij niet de meest sociale man is die er rondloopt. Het is voor hem dan ook een hele opgave om het tij te keren. Of gaat hij ook ooit zo eenzaam sterven als Marion Briem? Zal dan iemand “Bedankt voor het gezelschap” tegen hem zeggen?  

Ik zou graag “Bedankt voor dit schitterend boek” willen zeggen. Bedankt, Arnaldur, omdat je het afgelopen decennium van die prachtige, literaire misdaadromans schreef. Bedankt omdat je lezers laat nadenken over vooroordelen en vanzelfsprekendheden, over anderen en zichzelf. Winternacht is een geweldig boek. Ik ben blij dat het “mijn” aftrap voor de 10x10 geworden is.