Misdaadromans

Door : Ronald de Jong

Het is inmiddels al meer dan vijfendertig jaar geleden dat het echtpaar Maj Sjöwall en Per Wahlöö hun tiendelige serie politieromans over Martin Beck en zijn team hebben afgerond. Kort na het schrijven van het tiende deel De terroristen overleed Per Wahlöö aan de gevolgen van zijn ziekte.

De filmindustrie liet al eerder van zich horen en in 1967 verscheen de eerste verfilming van het boek Roseanna met in de hoofdrol de Zweedse acteur Keve Hjelm als Martin Beck. Roseanna of De vrouw in het Götakanaal zoals de vertaling is gaan heten werd in 1993 nogmaals verfilmd als onderdeel van een zesdelige serie televisiefilms.

In een dvd-box die als Beck – De boekverfilmingen nu door Lumière op de markt wordt gebracht zijn de zes films met Gösta Ekman als Martin Beck verzameld, beginnend met het debuut De vrouw in het Götakanaal en eindigend met De terroristen.
Per aflevering van 90 minuten worden steeds de vereenvoudigde verhaallijnen van één boek per keer in beeld gebracht. De volgorde van de boekenserie is hierbij veranderd zonder dat dit als storend zal worden ervaren. Niet alleen de volgorde van de serie is veranderd, de boeken zijn ook bijna dertig jaar in de tijd verschoven zodat er niet vreemd moet worden opgekeken wanneer een mobiele telefoon in beeld komt.

Hoewel Sjöwall en Wahlöö worden gezien als de grondleggers van de Scandinavische misdaadliteratuur worden er geen zware maatschappelijke misstanden in deze films neergezet. Het gaat meer over misdaden die soms ongepland worden gepleegd, zoals de man die spontaan een hotelraam binnenstapt en een zakenman neerschiet in De man die even wilde afrekenen.
Verder proberen de daders wraak te nemen omdat hen onrecht is aangedaan of plegen een moord om misdaden te verdoezelen door hun slachtoffers de mond te snoeren.
Uit de verhalen spreekt een welwillende bewondering voor Martin Beck. Van de mannen in het blauw zelf, de agenten op straat hadden Sjöwall & Wahlöö een minder hoge pet op. Zo laten ze expliciet het onnodig gebruik van geweld zien en een luie ongemanierdheid die uitkristalliseert in het politieduo Kristiansson en Kvant.

Voor de schrijfster Maj Sjöwall was er ook nog een rol weggelegd bij deze boekverfilmingen. Zo schiet zij door het beeld als secretaresse in De vrouw in het Götakanaal (zie foto) en is zij ook de vrouw met het startpistool in De terroristen. Voor de oplettende kijker komt zij ook in een aantal van de andere films voor.
  
Beck, de boekverfilmingen is een complete dvd-box voor de liefhebbers van Zweedse misdaadfilm voorzien van een boekje met achtergrondinformatie over Scandinavische krimi-reeksen.
Gösta Ekman speelt Martin Beck met flair. De humor tussen hem en Kollberg en de interactie met zijn dochter Putte maken van Beck een menselijke politieman. Hiermee wordt bereikt wat ook Sjöwall & Wahloo voor ogen stond, aandacht voor de menskant en niet een tweedimensionale speurder die het raadsel wie-is-de-dader oplost. Of zoals Henning Mankell het beschrijft in het voorwoord van De vrouw in het Götakanaal: “Het was vooral belangrijk dat Sjöwall en Wahlöö zich niet aan de destijds stereotype karakterbeschrijvingen hielden. Ze lieten personages zien die voor de ogen van de lezer tot leven kwamen.”